Linux; alternatief voor Windows

Wat is Linux, en wat is Ubuntu?

Linux is een familie van 'operating systems' (besturingssystemen), het basis-systeem dat op je computer draait en van waaruit je programma's op kunt starten (net zoals Windows een operating system is). Een verschil met Windows is dat Linux niet-commercieel (dus gratis) is, en door duizenden vrijwilligers wordt onderhouden. Geen geheimen, je kan als je wilt gewoon de broncode inzien en zelfs voor jezelf aanpassen (al is dat voor normale gebruikers als ik absoluut niet nodig). Linux is oorspronkelijk gestart door Linus Torvalds, en is gebaseerd op Unix. Meer info op Wikipedia. Omdat Linux open is, kan iedereen eigen versies ('distributies') maken, en het is dan ook in verschillende smaken leverbaar.

Ubuntu is een gebruikersvriendelijke versie van Linux, bedoeld voor 'normale mensen'.  Een volledige Windows-achtige omgeving, met alles wat je van een modern systeem verwacht, als een Office pakket, web browser en email. Linux is ver gegroeid van het oude beeld van 'hacken met het toetsenbord in een tekstschermpje'.

Wil je eerst eens Ubuntu zonder risico uitproberen? Je kunt eerst gewoon eens de Ubuntu-DVD in de machine stoppen: de standaard download van Ubuntu is een 'live CD', waarmee je je computer kunt starten (booten) zonder Ubuntu officieel te installeren. In je DVD-drive stoppen, je computer opnieuw opstarten vanaf DVD, en zie daar: een volledige Linux versie zonder to hoeven installeren. Heb je de DVD niet: eerst downloaden en op DVD branden. Het werkt niet zo snel (draait vanaf DVD, en die is trager dan de harde schijf), maar je kan het wel uitproberen. Voordeel (en nadeel) van deze aanpak is dat er niets vanzelf op je harde schijf wordt gezet; als je de DVD er uit haalt en opnieuw start is heel Ubuntu vergeten (en ook alles wat je er in gedaan hebt); tenzij je zelf expliciet hiertoe opdracht geeft. Ook starten vanaf een USB-stick is dit mogelijk.

Waarom zou ik Ubuntu (of een andere Linux-variant) willen?

Ik heb eigenlijk verschillende redenen om eens naar Linux te kijken:

1. Nieuws-gierigheid. Wat is Linux tegenwoordig? En dat zonder een systeem helemaal te moeten configureren; dat was het me nu net niet waard, vandaar de kant-en-klare Linux systemen als Ubuntu.
2. Gewone gierigheid (of eerlijkheid): ik heb ondertussen meer PCs dan Windows licenties, maar ben tegen illegaal kopiëren. Linux/Ubuntu is een uitstekend alternatief voor huis-, tuin- en keuken-toepassingen (tekstverwerken, e-mailen, internetten). OK, niet alle Windows spelletjes draaien er op, maar dat hoeft ook niet op alle computers.
3. Snelheid: Windows wordt steeds groter en trager; terwijl Ubuntu nog steeds snel opstart en afsluit.
4. Praktische redenen: onder Linux draaien ook een aantal gratis tools voor Windows 'onderhoud'. Boot je Windows niet meer? Ubuntu CD (of nog handiger, USB-stick) er in en je kan toch bij je files (ook NTFS is geen probleem meer). Partities wijzigen zonder je data kwijt te raken? Draai QTparted, de grafische partition editor, en daar ga je. Windows start daarna gewoon weer op.
5. Veiligheid: Linux is redelijk immuun voor virussen en zo; niet zozeer omdat Linux inherent beter is (wat misschien ook wel zo is), maar omdat de markt klein is om virus-schrijvers te inspireren. Windows is een makkelijker prooi. Voor veilig internetten (bankieren?) zou je bijvoorbeeld Linux kunnen draaien vanuit Windows, in een 'virtual machine' (zie op mijn Ubuntu pagina).
6. En er zijn nogal wat 'embedded' systemen, kleine zelfstandige apparaten, waar al dan niet zichtbaar ook Linux op draait. Een voorbeeld hiervan is mijn Linksys NSLU2 netwerk file server. Om hier meer mee te kunnen is het nuttig wat meer van Linux af te weten.
7. En ook Android, het operating systeem op mijn mobiel en tablet is gebaseerd op Linux (Android).

Ieder voor zich misschien al genoeg, maar de combi was onweerstaanbaar... Overigens, mijn meest gebruikte programma's zijn ook voor Ubuntu verkrijgbaar, dus wat dat betreft mis ik Windows niet eens zo erg. En een aantal Windows programma's draait in Ubuntu onder Wine. Maar, voor de eerlijkheid toch enkele nadelen:

1. 3D-spelletjes zijn er voor Ubuntu minder dan voor Windows, dus voor heavy gamers is het nog niet ideaal. Sommige spelen draaien in Wine (een soort Windows emulator), en de performance van graphics is niet slecht, maar toch, de nieuwste spelen hebben er moeite mee.
2. Voor sommige hardware heeft de fabrikant alleen Windows drivers (of zijn de Linux drivers toch minder uitgebreid); zo zijn bij foto-afdrukken de kleuren van mijn Canon iP4300 printer onder Linux duidelijk minder dan onder Windows.

Hoe kan je eens Linux uitproberen?

Er zijn verschillende stappen, in toenemende mate van ingrijpen op je systeem. Hier in grote lijnen de drie basis-methodes:

1. De al genoemde live CD's: stop een live CD (of USB-stick) in je systeem, reboot, en Ubuntu of Knoppix starten vanaf CD op, zonder iets op je systeem te hoeven installeren. Afsluiten, CD er uit, en je hebt je oude systeem weer terug. No risk, maar... uiteraard wat trager (draait vanaf CD in plaats van harde schijf), en wijzigingen kan je moeilijk opslaan.
2. Draaien vanuit Windows in een 'virtual machine'; een onder Windows nagebootste machine waar je Linux op installeert. Windows zelf blijft gewoon op je systeem staan, en je kan makkelijk tussen Windows en Linux switchen. Haast zo snel als een echt geïnstalleerde Linux (behalve bij interfaces naar hardware, zoals je grafische kaart, dus voor games minder geschikt), en alle mogelijkheden tot updaten, uitbreiden en zo. Op mijn Ubuntu pagina mijn verhaal van Ubuntu 9.04 in VMware player.
3. Naast (of in plaats van) Windows installeren op je harde schijf, in een 'dual boot' systeem. Hier kies je bij opstarten of je Windows of Linux wilt starten, en ze zijn helemaal onafhankelijk van elkaar.
4. Windows er af, en Linux er op... En de enkele Windows-programma's en/of drivers die je echt nodig hebt in een virtual-machine draaien.

Enkele andere distributies

Ubuntu is een van de meest gebruikersvriendelijke Linux-distributies, met name voor beginners. Maar, er zijn een aantal (honderden...) vergelijkbare Linux varianten (distributies), zoals bijvoorbeeld:

• Debian, de moeder van veel Linux distributies, met meer dan 25000 uitbreidings-pakketten; voor ieder wat wils. Ik heb deze distributie gebruikt op de NSLU2 NAS. Ubuntu is trouwens gebaseerd op Debian.
• Mint is ook een gebruiksvriendelijke Debian/Ubuntu variant, waar goede recenties over gescrheven zijn.
• Een andere grote lijn is het Fedora project, oorspronkelijk Red Hat (dat zich tegenwoordig meer richt op bedrijven).
• En de derde grote speler is Suse, met de OpenSuse versie (Nederlandstalig), het communitie-project ven Novell.
• Een speciaal geval: de SystemRescueCd. Deze CD draait zonder installatie op je harde schijf, en kan partities maken, resizen, saven/restoren, en heeft allerlei andere utilities om in geval van een crash je data nog te kunnen gebruiken (netwerk tools, editors, etc). Maar, geen grafische interface.
• DSL is een heel kleine Linux (Damn Small Linux), voor oude systemen zoals mijn oude digitale fotolijstje. 50 Mbyte groot, en toch redelijk van alle gemakken voorzien; draait bij mij goed op een 166 MHz Pentium, 80 MB geheugen. Gebaseerd op Knoppix.

Hints/tips en links met meer informatie

Zie mijn Ubuntu pagina voor meer info over deze specifieke versie van Linux. Verder hier wat hints die ik bij mijn eerste omzwervingen nuttig vond:

• Knoppix is handig als 'rescue CD', een CD voor noodgevallen (als bv Windows gecrashed is). Een van de zaken die daarbij handig zijn is dat Knoppix ook CD's kan branden, door middel van het programma K3B. Op deze manier kan je data vanaf je Windows disks op CD redden. Windows Vista herkent mijn CD writer niet; Knoppix gelukkig wel! Bij schrijven van netwerkdata is het het veiligst de data eerst even in de temp directory op het lokale systeem te zetten.
• Het 'dd' commando is handig om ISO images van CD's te maken, b.v. dd if=/dev/cdrom of=/tmp/cdimg1.iso (wel de cdrom eerst unmounten)
• Windows programma's draaien onder Linux? Zie mijn wine pagina, en/of kijk eens naar de Wine Windows Emulator. Veel programma's draaien daarmee onder Linux, zie hun database. Zelfs Office programma's, WoW, PhotoShop CS2, etc (soms wel met wat moeite).
• Informatie over de Grub boot loader, en over Windows/Linux dual boot op mijn bootload en dualboot pagina's.
• Er zijn nog haast geen virussen voor Linux. Maar, wil je het zekere voor het onzekere: Een Open Source Virus-scanner, ook voor Linux, is ClamAV (zie ook de windows-versie site). Scoort hoog in het herkennen van virussen.
• Waar laat Linux zijn files? Voor standaard Linux systemen zijn er afspraken waar programma's en zo voort staan in het systeem: de Filesystem Hierarchy Standard. Anders dan Windows, maar wel heel gestructureerd.