Ubuntu: alternatief voor Windows?

Waar kan je Ubuntu krijgen?

De eerste plaats om te kijken is denk ik wel de officiële Ubuntu site: http://www.ubuntu.com. Hier heb ik ook mijn versies gedownload. En verder is er informatie op de Ubuntu Wiki, en de Ubuntu fora. En er is nu ook een Ubuntu manual, in het Nederlands.

Desktop en Laptop: over naar Bionic Beaver 18.04.1

Bionic Beaver is weer een 'LTS' versie, Long Term Support, dus hier blijven de komende 5 jaar updates voor komen (tot 2023). Hier naartoe ge-upgrade zonder veel problemen. Denk dat ik dus hier weer een tijd op bezig blijf, hoef niet altijd het meest recente systeem te hebben, als het maar stabiel is. Gewacht op de eerste 'point release' (de .1 versie). Dit is vergelijkbaar met het eerste 'service pack' in Windows-terminology, de versie waar de kinderziektes uit zijn.

18.04 is een grote stap, ook al omdat hier standaard niet met de Unity desktop gestart wordt (al kan je daar wel met inloggen naar omschakelen). In plaats daarvan de Gnome desktop, met een toch wat andere 'look-and-feel'. Op mijn beide systemen ging de update vrij soepel, afgezien van wat verwarring met mijn swap file (zie encrypted swap uitzetten: UUID probleem) waardoor booten in eerste instantie hééééél traag ging. Ook moest ik weer de laatste VMware player installeren.

Desktop: Yakketi Yak 16.10; Zesty Zapus 17.04

Op de desktop heb ik wel de laatste releases gevolgd, op mijn laptop zit ik nog op de meer stabiele LTS" Long-Term Support' versie. Overigens, een 'Zapus' is een soort springmuis. Mocht er iets mis gaan in een release, dan heb ik de andere computer nog, zou niet de eerste keer zijn... Upgrade van Yakketi Yak ging soepel, met uitzondering van VMware player 12.1 die nog niet de nieuwste 4.9 kernel serie aankon, maar daar was een fix voor.

Xenial Xerus 16.04.1

July 2016: zojuist een update gedaan naar 16.04.1, de point release (service pack). Weinig verschillen, maar die waren ook niet echt te verwachten.

Wily Werewolf 15.10

October 2015: Ondertussen is 15.10 net uit. Vorige keer naar 15.04 lukte de automatische upgrade niet (maar ging gelukkig ook niets stuk, dus ik hield wel een werkend systeem). Had denk ik te veel handmatig overhoop gegooid. Omdat ik daarom 15.04 schoon had geïnstalleerd, verwacht ik dat het nu wel gaat werken... Eerst getest op een hobbycomputer, nu ook op de huiskamercomputer de upgrade gedaan: werkt uitstekend. Opstarten is sneller (en stabieler) dan bij 15.04, en de programma's die ik al heb gebruikt draaien allemaal zonder problemen.

Vivid Vervet 15.04

Zomer 2015: De op het moment van schrijven meest recente versie is 15.04. Een prima basis-systeem, dat ik draai op de gezinscomputer, dus echt niet alleen voor techneuten.

Ik heb deze keer een 'clean install' gedaan, dus helemaal opnieuw geïnstalleerd. Reden voor deze drastische stap was dat ik wat achterliep, wilde eigenlijk op 'LTS' (Long Term Support, in plaats van de halfjaarlijkse cyclus) versies blijven maar had te veel met het systeem gerommeld waardoor 12.04 'Precise Pangolin' niet wilde updaten naar 14.04, en dan is met een schone lei beginnen ook niet verkeerd. Ik had natuurlijk wel al mijn persoonlijke gegevens (foto's, documenten, mails, instellingen) van de vorige installatie op een andere schijf bewaard. Heb gekozen voor een install met encrypted home directory, zodat bij diefstal of inbraak gevoelige gegevens niet zo maar gelezen kunnen worden; maar heb de encryptie op de swap uitgezet (werkte niet altijd soepel met multi-user systemen).

Ik heb Ubuntu 15.04 eerst gedownload en op een DVD gebrand (met USB stick kan het ook). Dit is gelijk een zogeheten 'live DVD', oftewel je kan er Ubuntu van draaien zonder het te hoeven installeren. Op die manier kan je mooi testen of alle hardware goed wordt herkent, en of het op je systeem kan draaien (al draait het natuurlijk trager vergeleken met een echte installatie op harde schijf). Ook had ik eerder al de release candidate op een USB-stick gezet (met unetbootin, usb-creator gaf wat problemen) om te kijken of'ie op ook mijn oude hardware draait (kan je testen zonder echt te installeren door vanaf USB-stick te draaien): dat ziet er goed uit behalve op mijn heel oude Pentium-M (heeft geen 'PAE' hardware).

... Dapper Drake 6.06

mijn eerste Ubuntu-versie was 6.06; 'Dapper Drake'. Sommige programma's zijn wat anders dan op Windows dus het kan even wennen zijn, maar die stap is voor mij dus al weer lang geleden. We zijn al heel wat jaren -en letters in het alfabet- verder.

Extra programma's

Veel gebruikte programma's zitten al standaard in Ubintuj, zoals LibreOffice (alternatief voor Microsoft Office), Firefox web browser, Thunderbird emailprogramma, en zo voort. Extra programma's zijn makkelijk te downloaden via het 'Ubuntu Software Center'. Via die route heb ik dan ook nog wat andere veel gebruikte programma's geladen, met name Skype, VLC (videoplayer die veel standaarden aankan), KeepassX (bewaarprogramma voor wachtwoorden), K3B (Cd/DVD brander die ik plezierig vind, ook de libk3b6-extracodecs uitbreiding installeren via het software center, dan kan je ook bijvoorbeeld direct MP3's naar een audio-CD branden), DropBox file sharing, Gnote als replacement voor Tomboy (kan ook de oude Tomboy notes importeren), VMware player 12.5.

Mijn aanpassingen

Uiteraard ben ik nooit helemaal tevreden, zo wilde ik toch wat extra aanpassingen. Om te beginnen heb ik een aantal tips en trucks van diverse sites gedraaid (zie kader 'Na de Installatie'), om de vormgeving naar mijn zin te krijgen. Natuurlijk optimaliseren voor mijn SSD (Solid State Disk, een Crucial M4 van 128 GByte) om er nog meer performance uit te halen, zie deze Optimise for SSD pagina. Daarnaast wat minder vaak gebruikte utilities geïnstalleerd, zoals bleachbit (opschonen) en Ubuntu Tweak (opschonen, met name oude kernels verwijderen).

Voor een aantal programma's ook de oude data weer teruggezet vanuit een backup (bijvoorbeeld Thunderbird uit .thunderbird). OpenOffice optimaliseren. Keuze uit Nautilus extras (en eigen scripts teruggeplaatst in .gnome2/nautilus-scripts/).

Ik heb een dual-boot systeem, tijdens booten kan je kiezen. Verkleinen van de wachttijd: zie mijn Linux spiekpagina. Idem voor het mounten van de netwerkschijf.

In de balk bovenaan wil ik het weerbericht en zo voort: een aantal 'met de hand' toegevoegd, zoals de weerbericht-indicator en de hardware-monitor indicator. Niet meer in gebruik (vind meerdere keyboard-configuraties handiger), maar Chars Indicator is een handige uitbreiding (makkelijk voor äççéñten), wel zelf een lijstje met de door je gewenste tekens aanmaken (hier mijn lijstje, wel even renamen naar .indicator-chars en in je home zetten).

Als Linux toch vastloopt kan je met Alt-Sysreq-... een aantal zaken proberen om de computer weer los te krijgen, files te flushen (Alt-Sysrq-S) of the rebooten (Alt-Sysrq-B). Standaard staat dit niet aan, je moet hoervoor kernel.sysrq aanpassen in /etc/sysctl.d/10-magic-sysrq.conf (heb zelf kernel.sysrq = 500).

En daarnaast nog wat programma's via 'Startup Applications' toegevoegd aan de lijst die bij inloggen automatisch gedraaid worden. Zo maak ik een backup van de Documents directory, start ik redshift op (gtk-redshift, via software center), en zo voort.

Grafisch/web design

Het Gimp teken- en fotobewerk-pakket zit niet meer standaard bij de levering, maar via het software center is versie 2.8 zo geïnstalleerd (zie ook mijn Gimp-spiekbriefje). Een simpeler tekenpakket is overigens Pinta, voor degenen die Gimp te complex vinden. Ook Inkscape (vector-tekenpakket) is mooi, al heeft het problemen met mijn Wacom tablet (drukgevoeligheid, is op te lossen).

Daarnaast veel bezig met fotografie (met Gimp); een handig tool is exiftool; sudo apt-get install libimage-exiftool-perl (handig voor bijvoorbeeld bulk-rename van foto's naar <datum_tijd>.jpg: exiftool -k "-FileName<CreateDate" -d %Y_%m%d_%H%M%S.jpg *.JPG . Een andere tool is hugin, om panorama-foto's aan elkaar te plakken. Meer tips: zie mijn pagina over het bewerken van digitale foto's.

Een Font manager toegevoegd, om diverse lettertypes te beheren (en mijn TrueType font-verzameling uit de vorige installatie overgehaald); kan ik weer wat meer fantasievolle fonts gebruiken in documenten. Fonts staan typisch in /usr/share/fonts/truetype en (per gebruiker) in .fonts, na overhalen fonts moet je de font cache bijwerken: sudo fc-cache -f -v. Beroerde rendering van bepaalde lettertypes zoals Calibri, bijvoorbeeld in je Thunderbird email-programma? Heeft te maken met de Microsoft TrueType font, zie how-to-get-calibri-font-to-display-nicely.

Kompozer (web site editor) en tidy (html cleanup) voor het bewerken van deze (en andere) website. Kompozer stelde zich helaas niet automatisch in als optie om .html files te bewerken; hiervoor moest in de file /usr/share/applications/kompozer.desktop de optie %f achter de regel met Exec=kompozer gezet worden.

Specifieke programma's

Daarnaast een aantal voor mij essentiële programma's toegevoegd. Via het standaard kanaal (het Ubuntu Software Center) toegevoegd onder andere: FileZilla FTP cliënt, Wine + Winetricks (Windows-emulatie) om zelfs 3D games als Settlers HoK (Heritage of Kings) te draaien (zie mijn wine pagina), BleachBit, DropBox, Java (OpenJDK Java 7 runtime plus IcedTea Java Plugin), ClamTk (al heeft Linux niet zo'n last van virussen, toch nuttig nu en dan je mailbox te scannen voor je mail doorstuurt), PuTTY SSH client, 7zip. Daarnaast maak ik gebruik van DVDisaster, een programma om extra informatie aan een CD toe te voegen, zodat ook bij leesfouten de oorspronkelijke data te herstellen zijn (goed voor back-ups!). GHex als hexadecimale file editor. En zo voorts...

Sommige programma's zitten helaas niet standaard in Software Center, en die moet je dan via 'PPA's', Personal Package Archives, laden. Daarmee worden ze deel van je systeem, en krijg je ook daarvoor automatisch updates binnen. Gelukkig worden de meeste hiervan wel op andere webpages uitgebreid beschreven: bijvoorbeeld Ubuntu Tweak (instellingen, disk cleaner etc) en Unsettings (verborgen instellingen aan te passen aanpassen), etc. TrueCrypt (gegevens beveiligen; zie ook toegangsrechten-probleem en alternatief VeraCrypt, verschillen) heb ik er 'met de hand' opgezet, evenals de VMware player (zie issues), en het pcb-ontwerppakket eagle (zie issues voor installatie voor 6.2, heb eagle geïnstalleerd in /usr/lib met een desktop launcher shortcut in .local/share/applications).

Ubuntu eerst eens proberen: in een Virtual Machine

Wil je eerst Ubuntu zonder risico uitproberen? Je kunt eerst gewoon de CD/DVD in de machine stoppen: de standaard download van Ubuntu is een 'live CD', waarmee je je computer kunt starten (booten) zonder Ubuntu officieel te installeren. Het werkt niet zo snel (draait vanaf CD, en die is trager dan de harde schijf), maar je kan wel al veel uitproberen. Voordeel (en nadeel) van deze aanpak is dat er niets vanzelf op je harde schijf wordt gezet; als je de CD er uit haalt en de computer opnieuw start is heel Ubuntu vergeten (en ook alles wat je er in gedaan hebt); tenzij je zelf expliciet hiertoe opdracht geeft. Ook starten vanaf een USB-stick is mogelijk, en daar kan je zelfs gegevens op slaan.

Wil je wat meer van Ubuntu leren dan met een live-CD kan (vanwege de snelheid, of omdat je instellingen wilt gaan wijzigen) zonder gelijk je schijf opnieuw te moeten indelen (partitioneren), dan is het draaien in een 'virtual machine' ook een goede oplossing. Een virtual machine bootst een PC na binnen (bijvoorbeeld) Windows. Op deze manier blijf je gewoon werken in Windows, en draai je daar vanuit Linux. Wijzigingen blijven bewaard, net als extra geïnstalleerde programma's en zo.

Ik heb zelf gebruik gemaakt van de gratis VMware player virtual machine van VMware. Alternatieven zijn bijvoorbeeld VirtualBox of VMlite (met goede Windows7 integratie, maar geen USB support), niet zelf geprobeerd. Het voordeel van VMware is dat er zogeheten 'virtual applicances' zijn te downloaden, voorgedefinieerde virtual machines met een kant-en-klare applicatie of operating system. Ubuntu zit daar ook bij. Op de VMware site kan je diverse smaken Ubuntu virtual applicances (kant-en-klare virtual machines) downloaden.

Klein nadeel van de kant-en-klare applicances: deze zijn soms 'standaard' (kale) Ubuntu versies, zonder de VMware tools uitbreidingen (is dat eigenlijk wel zo?). Hierdoor kan je bijvoorbeeld niet je Windows files zien vanuit Ubuntu, geen copy/paste van en naar Windows, en ook de schermafhandeling is minder fraai. Gelukkig zijn er de VMware tools, die je op het gast-OS kunt installeren, en de ontbrekende functionaliteit aanvullen. Na het starten van een VM (bij VMware player 3.0): kies in het VMware menu: VM --> Install VMware Tools, en volg de aanwijzingen.

Zo heb ik bijvoorbeeld Ubuntu 14.04 (Trusty Tahr) getest. In Vmware player 6.0.1 werd Trusty Tahr herkend aan de hand van de gedownloade .iso, maar de 'Easy Install' bleef toch hangen tijdens het installeren van de VMware tools. Dus maar handmatig geïnstalleerd in de virtual machine; kon ik gelijk kijken hoe dat gaat en hoe Trusty met partities etc omgaat. Tijdens installatie kan je kiezen om je home directory te encrypten: dat wil ik. Gekozen voor een 20GB virtual hard disk (één file), en 2 Gbyte werkgeheugen. Installatie duurt even (10 minuten op mijn niet echt nieuwe computer maar wel op SSD) maar tijdens installatie kan je kijken naar nieuwe features en applicaties.

Na installatie bleef'ie hangen in de reset ("Asking all remaining processes to terminate...")? Een virtuele reset helpt. Dan natuurlijk updates installeren (zo'n 60 stuks; 5 minuten). Restarten werkt nu wel netjes. Virtual disk is nu 4.7 Gbyte groot op de echte disk. En dan de VMware tools alsnog installeren; alle vragen het default antwoord geaccepteerd, en opnieuw opstarten. Copy-en-paste van/naar de virtual machine werkt nu netjes: tools draaien. Scherm maar op 1280x960 gezet, nu passen alle apps er tenminste op. Klaar... Nog even opslaan (gecomprimeerd 1.7 GB .7z file) om een werkende kopie te hebben. Wil je de zip file zo klein mogelijk krijgen (zeker als je al een tijdje met de VM gewerkt hebt en upgrades gedraaid hebt): eerst overbodige files weggooien (bv met bleachbit), oude kernels opruimen (Ubuntu Tweak), en de disk 'shrinken' met sudo vmware-toolbox-cmd disk shrink / , 2.7 GB --> 1 GB... Sommigen adviseren ook de swapfile te wissen.

Ik maak regelmatig een kopie van de gemaakte virtual machine (hele directory) zodat als ik bij experimenten iets fout doe, ik gewoon de kopie terug kan zetten, en mijn oude systeem terug heb. Wel een kopie van 8 Gbyte (gezipt minder dan 1 GB; wil je nog minder: firefox cache en apt cache leeggooien en dan zie shrinking)...