Raku techniek

De voorbereiding

Voor Raku heb je 'schokbestendige' klei nodig, om te voorkomen dat deze barst bij het uit de oven halen. Dit betekent dat er veel chamotte in moet zitten (minimaal 40%), hierdoor kan de klei bij het bakken meer hebben. Hoe grover de chamotte, hoe meer de klei kan hebben; voor Raku is 0..2 mm gebruikelijk.

Maak simpele vormen; de Raku-barsten komen er beter op uit; ook geldt vaak hoe ronder de vorm, hoe beter het de krachten bij afkoeling op kan vangen omdat ze gelijkmatig verdeeld worden. Rechte hoeken krijgen meer te verduren; je ziet dan ook vaak dat de barstjes in de Raku daar beginnen. Dit geldt ook voor de grote barsten waardoor je werkstuk uit elkaar valt... Een bal is veilig; een kubus (zoals mijn olielampje) niet, dus voor het laatste zal je je kleitechniek goed moeten beheersen (rolletjes in de naden, en zo). Zorg dat je je werk goed glad afwerkt (polijst); dit geeft mooiere en langere craquelé-lijnen (scheurtjes hebben de neiging te stoppen op onregelmatigheden).

Raku wordt eerst, als het meeste aardewerk, in een gewone keramiekoven gebakken (de biscuit-bak). Voor Raku gebeurt dit het best op relatief lage temperatuur, zo'n 900 graden. Dit om te voorkomen dat de klei te veel dichtsintert en te glad wordt, en daarom niet goed de roet/rook vast kan houden (niet goed zwart wordt).

Na de biscuit-bak en afkoeling wordt het werkstuk geglazuurd met speciale Raku-glazuren. Er zijn simpele transparante glazuren (die laten de kleur van de klei door, zoals het wit in bovenstaande bolletjes), maar ook gekleurde. Vooral die met metalen als koper zijn erg mooi, door de stookwijze kunnen deze gaan reduceren (zie verderop), waarmee je heel mooie metaalkleuren op je werkstuk krijgt. Delen die je niet met glazuur afdekt worden zwart; geglazuurde delen niet.

Het stoken

Het stoken gaat in speciale Raku-ovens, gestookt op gas of hout. Een normale elektrische oven kan er niet tegen geopend te worden terwijl hij heet is; slecht voor de verwarmingsspiralen. De werkstukken worden heet namelijk uit de oven gehaald, na zo'n 15 minuten op 1000..1050 graden door te hebben gebracht (het glazuur moet mooi egaal glanzen en geen blazen vertonen).

Na uit de oven te komen koelt het werkstuk snel af; hierdoor barst de glazuur (en mogelijk het werkstuk) wat te horen is door een hoog getinkel. Dan het zaagsel/houtkrullen in, wat spontaan ontbrand. Te vroeg, en je ziet geen barst; te laat en de ongeglazuurde delen worden niet mooi zwart of je werkstuk barst te diep.

Deksel er op; en rustig een half uur laten branden/afkoelen. Als er in de ton veel zuurstof bijkomt oxideert je glazuur en krijg je de meestal bedoelde kleur; bij weinig zuurstof (veel hout, weinig lucht) wordt er juist zuurstof onttrokken (reductie) en wordt een metaal-oxide omgezet in puur metaal. Bij een werkstuk half in de houtkrullen kan dus de onderkant reducerend stoken (metaal) terwijl de bovenkant oxiderend stookt (heldere kleuren).

En nu poetsen

En dan komt het spannende moment: de ovens gaan open... Is het mooi geworden? Nog moeilijk te zien; er zit nog rook en aanslag op; dus aan de slag met schuursponsjes en groene zeep. Hoe heter het werkstuk nog is, hoe makkelijker de aanslag te verwijderen is, maar ook hoe gemakkelijker je je vingers brandt.

Mooi?

Raku hoeft niet per sé zwart en wit met barstjes te zijn, of zelfs maar 'mooi' te zijn. Ik waardeer zelf juist ook heel erg meer grillige werkstukken. Zo zijn de vogeltjes hiernaast meer schetsen, van mussen die zich in het zand aan het wassen waren. Hier en daar een hint van veertjes, maar geen wit glazuur met zwarte barstjes.

Meer info over Raku

Ik heb niet echt gezocht op een 'complete' lijst van referenties. Een paar die ik toevallig tegen ben gekomen:

• De site van Ine en Ed Knops; uitgevers van het boek Rakuvaria 2, een bekend boek over Raku
• Het Rakuvaria festival, eens in de twee jaar met Pinsteren (ook in 2009)
• En de andere jaren is er een erg mooie keramiek-markt in Swalmen, ook met Pinksteren
• Wat is Raku stoken, uitleg van Silex, een leverancier van kustmaterialen
• Raku - Intoductie (plus pagina's over het stoken en zo)